Wat als de gnosis verdwijnt?

 

Even wat jargon uit het boekenvak: een kapitaalbandje, goud-op-snee, de looprichting van het papier, registeren, pregen... Het grafisch product ‘boek’ kan, afgezien van de inhoud, al een ambachtelijk kunstwerk zijn en een hartstochtelijk lezer zou de inhoud én het boek als een onlosmakelijk gesamtkunstwerk kunnen ervaren. De grafici die het maken, werken doorgaans met veel affectie voor de inhoud én voor de lezer. Fantastisch om te zien hoe zij, deze grafici, hun bekwaamheid uitdragen, wanneer je je op hun ‘terrein’ begeeft. Mijn vriendin is ooit meegegaan naar een drukkerij annex binderij, omdat ik daar de eerste gedrukte vellen op kleur moest controleren. Zij – toch een leek – vond het prachtig wat er allemaal om haar heen gebeurde: de luchtbevochtigers, het gesis van offsetpersen en de snijmachine met haar typische geluid. Dzzzzzzzzzzzzt. Ik zag haar enthousiasme en gaf haar hier en daar enige uitleg waar het een en ander voor diende en wat er gebeurde. Hierop werd ik steevast – terecht – gecorrigeerd door de drukker die het beter en nauwkeuriger wist te formuleren. Hoe vaak ik er ook kom, het blijft een fascinerende wereld.

Die fascinerende wereld die ik hier schets, is voor steeds meer mensen iets waarvan het einde in zicht is. Zelf zie ik dat einde niet maar ben er wel bang voor. Zijn er jonge mensen die opgeleid willen worden tot deskundig graficus? Wat gebeurt er als de gnosis van het boekenvak is verdwenen; wie zal dan de waanwijze vormgever op zijn plaats wijzen. Worden er dan nog mooie, genaaid gebonden boeken gemaakt met kapitaalbandje en leeslint? Of is alle literatuur dan overgeleverd aan een e-reader of tablet? Het is absoluut geen ambacht voor het Nederlands Openluchtmuseum. Integendeel.

De grafische industrie en vormgevers – de makers – zijn nu aan zet om te laten zien dat het product ‘boek’ wel degelijk een ontwikkeling doormaakt, zowel in technische als in artistieke betekenis... en dat een goed verzorgd boek verrekte prettig is om te lezen, te bekijken en om in de hand te hebben.
Uiteindelijk zou iedereen de keus moeten hebben of hij/zij literatuur wil lezen van een ‘reader’ of in een mooi verzorgd boek. Maar het moet niet zo zijn dat dit boek zó kostbaar is omdat er nog maar een paar boekdrukkers zijn die dit kunnen produceren en hiervoor hoge bedragen vragen. Dat noem ik geen ‘vrije keus’, maar eerder verslonzing van een prachtvak.

januari 2019, Damiaan Renkens