Serendipiteit

februari 2016, Damiaan Renkens

Driemaal ben ik aan een illustratie begonnen maar het wil niet lukken. Met de opdrachtgever heb ik min of meer afgesproken welke kant het op zou moeten gaan. Als een dolle heb ik in al mijn enthousiasme gezegd dat ik daar al aardige ideeën over had en hoe dat eruit zou kunnen zien. Stom! Anders vertel ik met veel bravoure dat ik in zo’n geval gewoon dat ik in het wilde weg begin en dat ik me nergens op laat vastpinnen om uiteindelijk met een verrassend of een sterk resultaat voor de dag te komen. Maar nu heb ik het verpest en loop ik mijzelf voor de voeten. 

Van mezelf weet ik dat fantastische of zelfs ‘wereldschokkende’ ideeën vooráf meestal uitmonden in een dieptriest visueel eindresultaat. Een tekening die plompverloren in één keer op het papier tevoorschijn komt, alsof het er altijd al stond, is vaak het sterkst. Zelfs een half mensenleven later heeft het niets aan kracht verloren. Het is eigenlijk een vorm van serendipiteit: iets vinden waar je niet naar op zoek was. Tekeningen die door een proces met verrassende wendingen ontstaan, moeizaam of niet, zijn meestal ook nog levensvatbaar. Maar creatieve uitingen die met voorbedachten rade tot stand komen, daar heb ik het niet zo op.

Serendipiteit kun je niet als een regengod aanroepen en je kunt het niet forceren. Achteraf constateren dat er zoiets als serendipiteit heeft plaatsgevonden is het enige. Praktisch bekeken heb je er helemaal niks aan. Nu zit ik met een illustratie die maar niet van de grond komt en de wanhoop is nabij. De eerste donderslagen zijn al te horen in de verte en ik voel een instinctieve vechtlust in mij opkomen. Soldaat tegen mijn eigen hersenspinsels. Kom maar op! Die opdrachtgever krijgt iets heel anders voorgeschoteld dan hij verwacht, al weet ik zelf nog niet wat. In ras tempo maak ik illustraties. Is de een niet goed? Meteen de volgende... en de volgende. Na verloop van tijd voel ik welke kant het op moet; bijsturen, nog meer bijsturen of weer terug. De volgende ochtend - altijd rationeler dan de avond ervoor - begint de selectie van beelden. Het is verbazingwekkend hoe de visie op je eigen werk zich in één nacht kan ontwikkelen. Niet dat er een oersterk eindresultaat ligt maar het zit in de lucht. Ik voel het. Het is geen serendipiteit maar het heeft er wel mee te maken.

Het is een manier van werken. Misschien niet altijd even praktisch, maar voor mij is het een methode om tot een sterk - en als het even kan persoonlijk - beeld te komen. Een subjectieve verbeelding met een eigen signatuur naast de tekst is zoveel keer sterker dan een verhaal met een plaatje dat de tekst herhaalt; een ‘aap-eet-banaan'. Let maar eens op, daar bestaan er veel van.

Meer weten over mijn werkwijze of mijn werk?
Neem vrijblijvend contact op.