Papier, een introductie

januari 2014, Esther Krop

Papier zien we overal om ons heen. Kranten, tijdschriften, verpakkingen, boeken, posters, visitekaartjes, etc. Voor al deze toepassingen zijn specifieke papiersoorten ontwikkeld. Hoe vind je nu je weg in dit woud aan keuzemogelijkheden en welk papier past het best bij de boodschap die je wilt overbrengen? 

Grofweg kun je papier indelen in twee categorieën: gestreken en ongestreken papier.

Gestreken papier
is papier waarop een coating (of strijklaag) bestaande uit krijt of porseleinaarde is aangebracht. De strijklaag geeft bij het bedrukken meer drukcontrast, zorgt voor een lagere inktabsorptie en maakt het papieroppervlak glad waardoor foto’s scherp en helder overkomen. Gestreken papiersoorten worden veel gebruikt voor commercieel drukwerk: tijdschriften (glossy’s), reclamemateriaal, posters, flyers, verpakkingen en kunstuitgaven. Drukken op gestreken papier is tamelijk ‘risicoloos’; het papier is makkelijk te verwerken, het geeft geen stof op de pers en het drukresultaat is voorspelbaar. Er bestaan verschillende soorten gestreken papier. De meest gebruikte soort is MC (machine coated). Dit is papier met een of meerdere strijklagen in gloss, silk of mat. Daarnaast heb je cast coated papier, een hoogglanzend gestreken papier met ultra glad oppervlak. Dit wordt veel gebruikt voor prestigieuze verpakkingen.

Voor weergave van de fijnste details en subtiele kleuren is kunstdrukpapier uitermate geschikt. Kunstdrukpapier is een luxe papier met meerdere hoogwaardige strijklagen dat beantwoordt aan de hoogste kwaliteitseisen.

Gestreken papier leent zich goed voor ‘veredeling’: het plaatselijk of all over verfraaien van het drukwerk d.m.v. een laminaat, een folie, een UV lak of een vernis.

Ongestreken papier
is papier zonder strijklaag. Het heeft een volledig natuurlijk oppervlak. Het is verkrijgbaar in talloze kleuren. Ongestreken papier heeft prettig tactiele eigenschappen, het heeft gevoel. Het is er in gladde (gekalanderde) varianten en in zeer ruwe varianten waarbij de vezels zichtbaar aan de oppervlakte liggen. Ongestreken papier heeft een ongekunstelde, eerlijke en natuurlijke uitstraling en is heel geschikt om een bepaalde sfeer over te brengen. Het wordt veel gebruikt voor huisstijlen, enveloppen, jaarverslagen, kranten, literaire uitgaven, en visitekaartjes. Aandachtspunt bij ongestreken papier is een goede afstemming vooraf van het drukwerk op de gekozen papiersoort. Door de zuigende werking van het papier wordt de inkt makkelijk opgenomen, waardoor afbeeldingen kunnen ‘wegzakken’ en je drukwerk aan kleurkracht en contrast verliest. Een paar kleine aanpassingen in de prepress maken het verschil tussen een goed creatief werk en een teleurstelling. Besteed dus aandacht aan de prepress als je gaat werken met ongestreken papier.

Opdikkend papier
is gestreken of ongestreken papier met een zodanige vezelsamenstelling dat er veel ‘lucht’ in zit. Je kunt het vergelijken met een Bros chocoladereep. Het papier heeft veel body, maar weegt weinig. Hierdoor kan met een lager gramgewicht toch een volumineus effect worden bereikt. Handig als je een mailing moet versturen, dat scheelt weer in de portokosten. Ongestreken opdikkend papier met een hoge opdikking (tot wel 2.0) – ook wel romandruk genoemd – wordt veel gebruikt voor romans om ze lekker dik te laten lijken. Gestreken opdikkend papier heeft een bepaalde robuustheid en stoerheid, die gewoon glad gestreken papier niet heeft. Zowel tekst als beeld komen er prima op uit.

Karton
is papier vanaf 180 g/m². Karton bestaat uit meerdere lagen en dat zorgt voor stevigheid. In nog hogere gramgewichten vanaf 500 g/m² is er sprake van board of bord. Binnen de kartonsoorten zijn er een aantal groepen: golfkarton, massief karton, vouwkarton, vormkarton en drankenverpakkingen. Er valt veel te vertellen over karton, ik noem één voorbeeld: sulfaatkarton. Dat bestaat uit meerdere lagen houtvrij materiaal. Het is een bijzonder stijf en sterk vouwkarton met de speciale eigenschap dat het niet snel breekt. Het leent zich vanwege z’n lange vezels goed om te rillen en te vouwen. Sulfaatkarton wordt daarom vooral gebruikt als verpakkingsmateriaal. Denk aan de doosjes hagelslag in de supermarkt. Maar ook aan medicijnverpakkingen, cosmeticaverpakkingen, sigarettendoosjes, ansichtkaarten, boekomslagen, media- & DVD verpakkingen. Allemaal sulfaatkarton!

Digitaal papier
is papier dat gecertificeerd of geoptimaliseerd is voor digitaal drukken. Tegenwoordig kunnen veel papiersoorten digitaal bedrukt worden. Als je helemaal zeker wilt zijn van je zaak, kies dan bij voorkeur een papier dat gecertificeerd is voor digitaal drukken. De meeste fabrikanten hebben speciale swatches of monsterboeken gemaakt die een overzicht bieden van papier dat geschikt is voor digitaal drukken. Drukken op een HP Indigo digitale pers vereist dat het papier is voorzien van een saffier coating. Er zijn ook papiersoorten waarbij deze coating al tijdens het productieproces met de pulp is vermengd. Met als voordeel dat de coating volledig onzichtbaar is, niet vergeelt en het oppervlak van het papier intact blijft.

Recycled papier
is gestreken of ongestreken papier gemaakt van gerecycleerde vezels of cellulose. 80% van het in Nederland geproduceerde papier en karton is gemaakt van oud papier. Papier kan onderverdeeld worden in pre- en post-consumer papier. Pre-consumer papier is papier dat nog niet is gebruikt door de consument. Bijvoorbeeld afval van papierverwerkende bedrijven, zoals drukkerijen. Post-consumer papier is gebruikt papier dat is ingezameld bij huishoudens en kantoren. Recycled papier wordt vaak geassocieerd met grauw en grijs. Maar dat is al lang niet meer zo. Inmiddels zijn er ook hoogwitte varianten. Kiezen voor recycled papier betekent rekening houden met het milieu. Sommigen doen dat uit principe, anderen omdat het past bij hun imago.

De soorten en kenmerken nog eens op een rijtje!

Gestreken papier
- coating voor makkelijker verwerking en voorspelbaar drukresultaat
- tijdschriften (glossy’s), reclamemateriaal, posters, flyers, verpakkingen en kunstuitgaven
- highgloss, gloss, silk of mat
- geschikt voor veredeling met laminaat, folie, UV lak of vernis

Ongestreken papier
- zonder strijklaag met ongekunstelde, eerlijke en natuurlijke uitstraling
- huisstijlen, enveloppen, jaarverslagen, kranten, literaire uitgaven, visitekaartjes
- prepress is aandachtspunt

Opdikkend papier
- gestreken of ongestreken papier met veel ‘lucht’ waardoor meer body en lager gewicht
- romans, fotoboeken, catalogi en brochures
- minder gewicht dus minder portokosten

Karton
- papier vanaf 180 g/m² bestaande uit meerdere lagen, dus stevig
- hogere gramgewichten vanaf 500 g/m² noemt men board of bord
- golfkarton, massief karton, vouwkarton, vormkarton en drankenverpakkingen
- sulfaatkarton is bij uitstek verpakkingsmateriaal. Hagelslagdoosjes, medicijnverpakkingen, cosmeticaverpakkingen, sigarettendoosjes, media- & DVD verpakkingen, etc.

Digitaal papier
- gecertificeerd of geoptimaliseerd voor digitaal drukken en printen
- in vele soorten verkrijgbaar
- voor HP Indigo is (meestal) saffier coating nodig

Recycled papier
- gestreken of ongestreken papier gemaakt van gerecycleerde vezels of cellulose
- ook in hoogwitte tinten verkrijgbaar
- geeft MVO en dus milieubewuste uitstraling

Dit artikel is ook verschenen in het blad Print Power

januari 2014, Esther Krop, www.monsterkamer.nl