Op papier is beter

januari 2014, Damiaan Renkens

In het tv-programma VPRO Boeken was een tijd geleden Jeroen Brouwers te gast. In dit programma beweerde de schrijver stellig dat hij in De compositie van de wereld kon aanwijzen waar Harry Mulisch was overgegaan van het schrijven op een schrijfmachine naar het schrijven op de computer. Hij zei dit weliswaar met enige bravoure, maar ik geloof hem direct. Niet omdat ik Jeroen Brouwers geloof – ik heb geen reden om hem niet te geloven – maar omdat ik het achterliggende mechanisme herken. Minstens 95 procent van de tekeningen die ik maak, maak ik op papier of op ander fysiek materiaal. Voor de resterende vijf procent maak ik illustraties met behulp van de computer. Voor mij maakt het een groot verschil of ik op papier werk of met digitale programmatuur want ongemerkt vraagt het een andere mentaliteit. Wanneer ik begin op papier is het al meteen spannend. Welke kant gaat dit op? Stuur ik bij of laat ik het gebeuren zoals het gaat? Uiteindelijk moet ik alle imperfecties en onbedoelde wendingen accepteren... of ik begin opnieuw. Dan hoop je maar dat de volgende poging een verbetering oplevert en anders wéér opnieuw beginnen, en nóg eens. Dat ten langen leste je eerste poging toch het meest sterke beeld heeft opgeleverd, is geen uitzondering.
Illustreren met de computer vind ik minder spannend. Als het niet gaat zoals ik wil, kan ik altijd nog een aantal stappen terug in het proces. Ongemerkt ben je toch alle oneffenheden en ‘ongelukken’ aan het perfectioneren waarmee de eigenaardigheden van mijn hand, mijn menselijke hand, verdwijnen. De computervaardigheden zijn toegenomen en de creativiteit is verslapt. Zo ervaar ik dat. Achter de computer voel ik me toch altijd een beetje een ‘mooimaker’ in plaats van tekenaar. Jeroen Brouwers snapt dat.